زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

تقلید حی





‌تقلید حی یعنی تقلید در احکام شرعی از مجتهد زنده است.


۱ - تعریف



تعریف تقلید در تحریرالوسیله چنین آمده است: «التقلید هو العمل‌ مستنداً الی فتوی فقیه معیّن» یعنی تقلید، عمل کردن به استناد فتوای فقیه معیّن است؛ و تقلید حی، مقابل تقلید میت و به معنای تقلید از مجتهد زنده می‌باشد.

۲ - شرایط مرجع تقلید



مجتهدی که از او تقلید می‌شود علاوه بر قوه اجتهاد و فقاهت شرایط دیگری هم باید داشته باشد. صاحب عروه در این باره می‌نویسند: «یشترط فی المجتهد امور: البلوغ، و العقل، و الایمان، و العدالة، و الرجولیّة، و الحرّیّة - علی‌ قول - و کونه مجتهداً مطلقاً، فلا یجوز تقلید المتجزّئ، و الحیاة، فلا یجوز تقلید المیّت ابتداءً، نعم یجوز البقاء کما مرّ، و ان یکون اعلم فلا یجوز علی الاحوط تقلید المفضول مع التمکّن من الافضل، و ان لا یکون متولّداً من الزنا، و ان لا یکون مقبلاً علی الدنیا و طالباً لها، مکبّاً علیها، مجدّاً فی تحصیلها، ففی الخبر: «من کان من الفقهاء صائناً لنفسه، حافظاً لدینه، مخالفاً لهواه مطیعاً لامر مولاه فللعوامّ ان یقلّدوه.»
امام خمینی در تعلیقات خویش بر عروه، درباره شرط اجتهاد مطلق، جواز تقلید از مجتهد متجزی در آنچه که در آن مجتهد است را پذیرفته و می‌نویسند: «الظاهر جواز تقلیده فیما اجتهد فیه»؛ همچنین عدم جواز تقلید از مفضول را مقید به اختلاف فتوای مجتهد افضل با مفضول دانسته و مرقوم می‌دارند: «مع اختلاف فتواه فتوی المفضول.» و شرط عدم اقبال به دنیا را «علی الاحوط» پذیرفته‌اند.

۲.۱ - حی بودن شرط ابتدا در تقلید


امام خمینی در این رابطه می‌نویسند: «لا یجوز تقلید المیت ابتداءً. نعم یجوز البقاء علی تقلیده بعد تحقّقه بالعمل ببعض المسائل مطلقاً، ولو فی المسائل التی لم یعمل بها علی الظاهر.» یعنی: تقلید میّت ابتداءً جایز نیست. البته بقا بر تقلید میّت بعد از تحقق آن - به اینکه به بعض مسائل عمل کرده باشد - در تمام مسائل حتی در مسائلی که عمل‌نکرده، ظاهراً جایز است و می‌تواند به مجتهد زنده اعلم رجوع کند و احتیاط (مستحب) رجوع نمودن به او است.

۳ - اقوال اصولیین



میان دانشمندان اسلامی اختلاف است که آیا حیات (زنده بودن) از شرایط مفتی و مجتهد است یا نه؛
۱. معروف نزد اصولیون و فقهای شیعه، اشتراط حیات مفتی و مجتهد است به طور مطلق (در تقلید ابتدایی و استمراری
۲. اصولی‌ها و فقهای اهل سنت و اخباری‌ها و برخی اصولیون شیعه مطلقا (چه در تقلید ابتدایی و چه در استمراری) به عدم اشتراط حیات مفتی و مجتهد معتقد هستند؛
۳ برخی دیگر از اصولیون، بین تقلید ابتدایی و استمراری تفصیل داده‌اند.
[۵] فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۶، ص۴۱۸.
[۷] حایری، عبد الکریم، دررالفوائد، ص۷۰۳.
[۹] انصاری، مرتضی بن محمد امین، مجموعه رسائل فقهی واصولی، ص۶۹.
[۱۱] میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانین الاصول، ج۲، ص (۱۲۹-۱۲۸).


۴ - پانویس


 
۱. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳، المقدمة، مسالة ۲.    
۲. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۴، العروة الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، ج۱، ص۶، مسالة ۲۲.    
۳. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۴، العروة الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، ج۱، ص۶، مسالة ۲۲،.    
۴. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵، المقدمة، مسالة ۱۳.    
۵. فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۶، ص۴۱۸.
۶. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص ۴۷۷.    
۷. حایری، عبد الکریم، دررالفوائد، ص۷۰۳.
۸. خمینی، روح الله، الرسائل، ج۲، ص (۱۵۹-۱۵۰).    
۹. انصاری، مرتضی بن محمد امین، مجموعه رسائل فقهی واصولی، ص۶۹.
۱۰. خویی، ابوالقاسم، مصباح الاصول، ج۳، ص۴۴۸.    
۱۱. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانین الاصول، ج۲، ص (۱۲۹-۱۲۸).
۱۲. حسن بن زین الدین، صاحب معالم، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، ص۲۴۸.    


۵ - منبع



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۵۰، برگرفته از مقاله «تقلید حی».    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.